RÖPORTAJ: Mutlu KELİŞTİ

Dünya’da ve Türkiye’de hızla gelişen sanal gerçeklik (Virtual Reality - VR) bir çok sektörde adından söz ettirmeye başladı. Haberdenizli.com olarak biz de Virtual Reality – VR üzerine çözümler üreten İstanbul merkezli tiridi.com’un ortaklarından tasarımcı Adem Dolaşır ile bir röportaj gerçekleştirdik. Kendisine sanal gerçeklik (Virtual Reality - VR) ile merak edilenleri sorduk.

Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezunu olan Adem Dolaşır mesleğini yapmak yerine tasarımcı olmayı tercih etti. 2000 yılında tasarımcı olarak profesyonel iş hayatına başlayan Adem Dolaşır, gazete dergi tasarımları ile başlayan yolculuğunu, teknolojik gelişmelerini sürekli takip ettiği, web tasarımı ve 3D dünyasında devam etti. 2003'ten bu yana "Tiridi" markası ile kurumsal tasarım ve iletişim danışmanlığı hizmetleri veren Dolaşır, 2016 yılında HTC Vive'ın çıkışı ile beraber Sanal Gerçeklik (Virtual Reality - VR) ve Artırılmış Gerçeklik (Augmented Reality - AR) üzerine ar-ge çalışmalarına başladı ve geliştirmeye devam ediyor.

- Sanal Gerçeklik (VR) ve Artırılmış Gerçeklik (AR) çok yeni teknolojiler. Ülkemizde de bilinirliği henüz çok az. Bu konuda bilgi verebilir misiniz?

Sanal gerçeklik fikri aslında yeni bir fikir değil. İlk uygulamaları 40-50 sene önceye dayanır. Ancak bir takım teknik sorunlardan dolayı kullanılabilirliği pek mümkün değildi. 2010 yılından sonra yeni gelişen teknolojinin sundukları ile kullanılabilir seviyeye ancak gelebildi. Öncelikle sıklıkla duyduğumuz ve burada da bahsedeceğimiz temel kavramları kısaca açıklayarak devam edelim. Yeni teknolojilerde çokça kısaltmalar kullanılır. Her ne kadar bazı kavramlar henüz tam oturmuş olmasa da VR, AR, MR ve XR bu alandaki en bilinenleridir.

VR (Virtual Reality)

Sanal gerçeklik demektir. VR, bilgisayar simülasyonu gerçekliği olarak da adlandırılan sürükleyici bir deneyimdir. Gerçek bir ortamı kopyalayan veya hayali bir dünya yaratan sesler, görüntüler ve diğer duyumları üretmek için VR başlıklarını kullanan teknolojileri ifade eder. VR, kullanıcıları tamamen sanal bir dünyaya sokmanın bir yoludur.

AR (Augmented Reality)

Artırılmış gerçeklik demektir. Ses, video, grafik veya GPS verileri gibi bilgisayar tarafından üretilen duyusal girdilerle artırılan (veya tamamlanan) fiziksel, gerçek dünyadaki bir ortamın canlı, doğrudan veya dolaylı bir görünümüdür. AR, mevcut gerçekliğinizi kullanır ve bir çeşit cihaz kullanarak buna eklemeler yapar. AR, kendi dünyamızın üstünde olduğu için normal yaşamınızda size verilen özgürlük kadar özgürlük sağlar.

MR (Mixed Reality)

Karma gerçeklik demektir. Bazen hibrid gerçeklik olarak da adlandırılan karma gerçeklik, gerçek ve sanal dünyaların, fiziksel ve dijital nesnelerin gerçek zamanlı olarak bir arada var olduğu ve etkileşime girdiği yeni ortamlar ve görselleştirmeler üretmek için birleştirilmesidir. Bu, yeni görüntüleri gerçek bir alana, bildiğimiz fiziksel dünyada gerçek olanla bir ölçüde etkileşim kurabilecek şekilde yerleştirmek anlamına gelir. MR'nin temel özelliği, sentetik içeriğin ve gerçek dünya içeriğinin gerçek zamanlı olarak birbirine tepki verebilmesidir.

- Sanal gerçeklik ve artırılmış gerçekliğin hangi alanlarda kullanım imkanı var?

Bu teknolojilerin kullanımı sadece hayal gücümüzle sınırlı. Eğitimden sağlığa, filmden oyuna, askeriyeden uzaya, mimariden madenciliğe gibi her türlü alanda bu teknolojiler kullanılabilir.

Facebook, Google, Apple, Microsoft, Samsung gibi tüm dünya devleri bu yeni alanda çok büyük yatırımlar yapmaktalar. Facebook, Oculus firmasını alarak işin donanım kısmına girdi. Ayrıca sonbaharda duyurduğu "Horizon" isimli sanal gerçeklik platformu beta sürecine başladı. Google, her ne kadar "Cardboard" ve "Daydream" ile donanım kısmına el atsa da daha çok işin yazılım kısmında hem sanal gerçeklik hem de artırılmış gerçeklik alanlarında çalışmalar yapmakta. Hakeza diğer teknoloji firmaları da donanım ve/veya yazılım olarak bu gelişmeye katkıda bulunmaktalar. Teknolojide bir takım milat noktalar vardır. VR ve AR da teknolojik alanda yeni bir eşiktir.

- Siz bu alanda neler yapıyorsunuz?

HTC Vive'ın 2016'da ilk çıkışı ile beraber VR üzerine ar-ge çalışmalarına başladık. Önceliğimiz eğitim alanı idi. Çok sayıda okulla ve bu alandaki eğitimcilerle öğrencilerle deneyimler gerçekleştirdik. Aldığımız geri bildirimler çok önemliydi. O tarihlerdeki teknolojiyle VR başlıkların kablolu oluşu ve tek set ile tek öğrencinin faydalanabiliyor oluşu önümüzdeki en büyük engel oldu. Bu sebeple de eğitim alanındaki hedeflerimiz için teknolojinin biraz daha ilerlemesini beklemeye karar verdik. Daha sonrasında zaten deneyimli olduğumuz inşaat sektörü için VR mimari sunumlar üzerine çalışmalarımız oldu. VR başlıklar sayesinde müşteriler, henüz inşaatına başlanmamış projelerin içerisinde birebir gezinme imkanı buldular. İnşaat ve mobilya gibi sektörlerde firmaların, henüz üretilmemiş ürünlerini müşterilerine etkileşimli olarak sanal alemde sunma ve deneyimleme fırsatı sunuyoruz.

Bir yandan da oyun alanında deneysel çalışmalar yaptık. İlk olarak HTC Vive ile oynanabilen "Hazine Avı" isimli VR oyununu tamamladık.

Sonrasında da Korku-Aksiyon türündeki "Night at the garden" VR oyununun çalışmalarına başladık. Oyunumuzun ilk oynanabilir alfa sürümünü Gamex Uluslararası Oyun ve Eğlence Fuarı’nda oyuncularla buluşturduk. Oyunculardan çok olumlu geri bildirimler aldık.

PC tabanlı VR setleri, eğitimde doğrudan kullanamasak da, oyunlaştırmanın eğitimdeki öneminin farklında olduğumuzdan, jiroskop desteği olan akıllı telefonlarda oynanmak üzere "Matematik Adası" isimli mobil VR oyununu hazırladık.

Oculus Quest'in çıkışı ile beraber yeni bir hizmetin sunumuna başladık. Kurumsal firmaların, belediyelerin, vakıfların vb. kurum ve kuruluşların etkinliklerine VR günlük kiralama hizmeti veriyoruz. Bilgisayardan bağımsız, kablosuz bu VR başlıklar ile etkinliklerde çok farklı sıra dışı bir eğlence mümkün. Tabi bizim burada en büyük farkımız hazır oyunların yanı sıra kendi yapımız oyunlarla eğer istenirse oyun içerisine firma logosu yerleştirebiliyoruz. Hatta istenirse oyunları kendimiz yaptığımız için oyun içi tasarımlarında veya oyun yapısında istenilen şekilde değişiklikler yapma imkanı da sunuyoruz.

- VR'da hedefleriniz neler?

Her daim yeniliklerin peşinde oldum. Öğrenmek ve bununla da yenilikler üretmek insan olmanın getirdiği farklılığımızdır.

Öğrenirken bir bakış açısı ile bakmaya mecbur kalmak istemiyorum. Sanal gerçeklik, çalışırken, öğrenirken ufkumu genişletmenin en güzel yollarından biri. Olayı bazen küresel bir perspektiften, bazen kuş bakışıyla, mikro ölçekten makro ölçeğe kadar görmek istiyorum. Öğrenmek için buradayız.

Çağlar boyunca öğrenim sürecinde farklı yöntemler geliştirildi. Bugün, çevremize baktığımızda çocukların ve gençlerin en büyük sıkıntılarından birinin öğrenim alanındaki yöntemlerin yetersizliği sonucu olarak, büyük bir isteksizlik ve dolayısıyla da öğrenim güçlüğünü, başarısızlıkları görüyoruz. Hayatlarının büyük ölçüsünde dijital dünyaya ve teknolojiye bağlı olan gençlere eğitim öğretimi de buna uygun olarak vermek zorundayız.

Kablodan ve bilgisayardan bağımsız daha güçlü VR başlıkların yakın zamanda çıkışı bizi yeniden eğitim alanında heyecanlandırdı. Bu sayede çok daha düşük maliyetlerle ve hepsinden önemlisi çok sayıda öğrencinin daha az alanda VR'ı kullanabilmesi artık mümkün. En büyük hedefim Virtual Reality - VR ile oyunlaştırarak, geleceğimizin teminatı olan çocuklarımızın eğitimine katkı sunabileceğimiz projelerimizi tamamlayabilmek.

Kendimi sadece bir tasarımcı olarak değil, aynı zamanda yeni teknolojilerin olanaklarına meydan okuyan ve sonsuz öğrenme yolculuğunda kendinden şüphe duymayan bir öğrenci olarak görüyorum. Ve bu öğrencilik hiçbir zaman bitmeyecek.

VR ve AR hakkında anlatılacak çok fazla şey var. Onları burada bir röportajda bitirmek mümkün değil. İlerleyen haftalarda VR hakkında merak ettiklerinizi haberdenizli.com’da köşe yazıları olarak sizlerle paylaşacağım. Sorularınızı [email protected] mail adresine yazabilirsiniz.